Holocaust Zigeuners - Berlijn 2013

Ga naar de inhoud

Hoofdmenu:

Holocaust Zigeuners

Bezienswaardigheden > Berlijn

Monument voor Roma slachtoffers van de Holocaust
De zigeunervervolging (Romani: Porajmos) is de vervolging van Roma tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dit zou men de Holocaust van de Roma kunnen noemen.
Porajmos (of Porrajmos) betekent in het Romani: 'de verslinding'. Deze reeds eerder door de Roma gebruikte term werd pas begin jaren negentig in de wetenschappelijke literatuur geïntroduceerd door Roma-wetenschapper Ian Hancock. Een ander Roma-woord dat voor de genocide wordt gebruikt is Samudaripen ("massamoord").

Geschiedenis
De Roma waren samen met de communisten, de Joden, de homoseksuelen, de Jehova's getuigen en de mindervaliden doel van de vernietigingsdrift van de nazi's. Volgens de nazi's waren de Roma asociaal en crimineel en als niet-Ariërs werden ze als ongewenst beschouwd. Dit bleek al in Duitsland in 1936, toen naast de Joden ook de Roma het stemrecht verloren, en huwelijken tussen Ariërs en Roma verboden werden. Tijdens Aktion Reinhard in 1942 en '43 werd voor het eerst begonnen met de grootschalige vernietiging van de Roma. De Sinti en Lalleri, twee stammen die van oudsher door Duitsland trokken, werden door Heinrich Himmler als raszuiver beschouwd. Niettemin werden ook zij doelwit van vervolging.

Op 16 december 1942 bepaalde Himmler dat alle zigeuners gedeporteerd moesten worden naar Auschwitz-Birkenau. Op 15 november 1943 besloot Himmler dat alle zigeuners en iedereen die voor een belangrijk deel zigeuner was naar de kampen moesten.
Het is bekend dat de nazi's speciale groepen militairen (Einsatzgruppen van de SS) inzetten tegen de zigeuners, die vaak nog nomaden waren. Vrijwel alle zigeuners op de Krim waren zo tegen maart 1942 al gedood. Zodra de nazi's de zigeuners hadden gevonden werden allen om het leven gebracht. Hiervan hielden de nazi's geen registratie bij. Mede hierdoor weet men nog steeds niet hoeveel zigeuners er zijn omgekomen.
Niet alleen in het gebied dat door de nazi's was bezet werden zigeuners vermoord. Van landen die indirect onder nazigezag stonden is ook bekend dat er zigeuners werden vermoord, zoals in Kroatië waar tienduizenden zigeuners (samen met Joden en Serven) in kampen werden vermoord. Dit gebeurde ook in Oost-Polen; de daders waren nationalistische Kroaten en nazi-gezinde Oekraïners. Verschillende Joden die de kampen overleefden, en ook nazi's die in de kampen hadden gewerkt, hebben verklaard dat zigeuners nog slechter werden behandeld dan Joden. Zo is het meerdere keren gebeurd dat, als een trein met zigeuners bij het vernietigingskamp aankwam, de nazi's besloten dat ze het kamp niet in mochten en niet opgedeeld mochten worden, zoals bij de Joden vaak gebeurde, maar dat ze naast het spoor stuk voor stuk werden doodgeschoten.

Onderzoek
De zigeunervervolging is nog steeds een slecht onderzocht fenomeen, zeker in vergelijking met de vervolging van de Joden in de Tweede Wereldoorlog. Als redenen hiervoor worden genoemd dat de betrokken volken zelf weinig historisch besef zouden hebben en weinig geïnteresseerd zouden zijn in hun eigen geschiedenis. Ook het analfabetisme onder hen en de heersende vooroordelen worden als oorzaak genoemd. Omdat de Roma in vergelijking met de Joden veel slechter georganiseerd waren, en in veel landen er voor de Tweede Wereldoorlog geen registratie van de Roma was, is onbekend hoeveel er zijn omgekomen. Schattingen lopen uiteen van 200.000 tot 2.000.000. Als betrouwbaarste schatting wordt een aantal tussen 400.000 en 500.000 genoemd.

Vervolging
Al kwam de vervolging van de Roma wat later op gang, toch is zij vrijwel identiek aan de vervolging van de Joden. Beiden gingen naar dezelfde kampen met hetzelfde doel, de vernietiging van het volk. Volgens historicus Ian Hancock kwamen er minstens evenveel zigeuners als Joden om, misschien wel meer. Of dit waar is, is niet bekend. Wat wel zeker is, is dat het dodental onder de zigeuners erg hoog was. Net als de Joden werden de zigeuners in getto's geplaatst, waarna ze, als ze dit overleefden, al snel naar concentratiekampen of vernietigingskampen werden vervoerd. De beruchte kamparts Josef Mengele gebruikte Roma-kinderen voor zijn medische experimenten. Mengele was arts in het gedeelte van Auschwitz waar alle zigeuners zaten. Als herkenningsteken in de concentratiekampen droegen de zigeuners een "Z", die getatoeëerd was op hun linkerarm en een zwarte driehoek (het herkenningsteken voor asocialen).

Vernietiging
Op 16 december 1942 bepaalde Himmler dat alle zigeuners gedeporteerd moesten worden naar Auschwitz-Birkenau. Op 15 november 1943 besloot Himmler dat alle zigeuners en iedereen die voor een belangrijk deel zigeuner was naar de kampen moesten.
Het is bekend dat de nazi's speciale groepen militairen (Einsatzgruppen van de SS) inzetten tegen de zigeuners, die vaak nog nomaden waren. Vrijwel alle zigeuners op de Krim waren zo tegen maart 1942 al gedood. Zodra de nazi's de zigeuners hadden gevonden werden allen om het leven gebracht. Hiervan hielden de nazi's geen registratie bij. Mede hierdoor weet men nog steeds niet hoeveel zigeuners er zijn omgekomen.


Niet alleen in het gebied dat door de nazi's was bezet werden zigeuners vermoord. Van landen die indirect onder nazigezag stonden is ook bekend dat er zigeuners werden vermoord, zoals in Kroatië waar tienduizenden zigeuners (samen met Joden en Serven) in kampen werden vermoord. Dit gebeurde ook in Oost-Polen; de daders waren nationalistische Kroaten en nazi-gezinde Oekraïners. Verschillende Joden die de kampen overleefden, en ook nazi's die in de kampen hadden gewerkt, hebben verklaard dat zigeuners nog slechter werden behandeld dan Joden. Zo is het meerdere keren gebeurd dat, als een trein met zigeuners bij het vernietigingskamp aankwam, de nazi's besloten dat ze het kamp niet in mochten en niet opgedeeld mochten worden, zoals bij de Joden vaak gebeurde, maar dat ze naast het spoor stuk voor stuk werden doodgeschoten.

Na de oorlog
Na de Tweede Wereldoorlog heeft het lang geduurd voor men de tragedie van de Roma erkende als gelijkwaardig aan het lot van de Joden. De Sinto Häns'che Weiss maakte in de jaren zeventig in Duitsland een plaat waarop hij over de Holocaust van de zigeuners zong in zijn eigen taal. Het gevolg was een woede-uitbarsting onder zijn volk, omdat men niet wilde dat de taal bekend werd bij de gadje, zoals ze de niet-Sinti noemen. Veel jonge Duitsers hoorden door deze plaat pas over de vernietiging van de zigeuners. In de Bondsrepubliek Duitsland werd de zigeunervervolging jarenlang officieel als "vervolging van asocialen" gekenmerkt. De met de vervolging en deportatie belaste ambtenaren die tijdens het naziregime op het Ministerie van Justitie en bij het Openbaar Ministerie werkten werden ook na de oorlog nog gezien als specialisten inzake de omgang met Roma en Sinti. Er zijn processen gevoerd maar veel verdachten werden vrijgesproken[5]. Slachtoffers werden niet gecompenseerd omdat zij immers "terecht" waren vervolgd omdat zij asocialen waren. Daarbij adviseerden en besloten die ambtenaren die voor de misdrijven mede verantwoordelijkheid droegen. Zo was er voor de vervolgde, soms gecastreerde, Roma en Sinti geen recht of schadevergoeding. Ook in de "DDR" was er weinig of geen aandacht voor de vervolging en massamoord op de Zigeunervolken. Het communistische regime ontkende iedere betrokkenheid en verantwoordelijkheid.
Tegenwoordig is er geleidelijk meer aandacht gekomen voor wat de Roma is overkomen. Zij hebben na de oorlog slechts weinig de publiciteit gezocht. Wat ook meespeelt is dat bij de Roma verhalen van vroeger vooral doorverteld worden en niet worden opgeschreven.

 
Terug naar de inhoud | Terug naar het hoofdmenu